AMERICAN UNIVERSITY IN BOSNIA
(TRƯỚC KHI GIÃ TỪ)
Thấm thoát tôi đã đi dây cho trường American in Bosnia gần được một năm. Học kỳ đầu năm (Fall semester) cũng thưòng không có gì lạ, nhưng học kỳ cuối năm (Spring semester) có nhiều nhộn nhịp trong thủ tục hành chánh cho các sinh viên tốt nghiệp. Các sinh viên năm thứ tư có vẻ náo nức, mong sớm đến ngày lãnh văn bằng tốt nghiệp. Nhiều hôm vào lớp tôi thấy... vẫn còn đang bàn cãi chọn nhà thầu may quần áo, nhẫn tốt nghiệp, mời thân nhân bạn bè dự lễ v.v... Tôi rất thông cảm với tuổi trẻ, thế hệ con em. Thân phận người tỵ nạn, những ngày tốt nghiệp của tôi trên xứ người rất lặng lẽ, cô đơn.
Vấn đề luật pháp của Bosnia rất phức tạp do tình hình chính trị. Trong một quốc gia “gần như” chia đôi: Cộng Hòa Srpska (Serbian Cyrillic: Република Српска, [rɛpǔblika sr̩̂pskaː]) và Liên Bang Bosnia và Herzegovina (Bosnian, Croatian, Serbian: Federacija Bosne i Hercegovine Serbian Cyrillic: Федерација Босне и Херцеговине). Cộng Hòa Srpska xử dụng cổ ngữ Cyrillic (giống mẫu tự Nga. Mọi người dân đều biết viết, đọc cả hai cổ ngữ Cyrillic và tiếng Bosnia ngày nay), ngày nghỉ lễ riêng theo tôn giáo Orthodox, phần còn lại nghỉ lễ theo đạo Hồi. Sau hơn 40 năm sống dưới chế độ độc tài Tito, tiếp theo là trận nội chiến (1992-1995. Bosnia tuyên bố độc lập tách ra khỏi Yugoslavia, Cộng Hòa Srpska chống lại), Bosnia trở nên một quốc gia “chậm tiến” trong lục điạ Âu châu trên phương diện kinh tế, khoa học kỹ thuật. Cũng vì thế học trò vẫn quý trọng người thầy và tình thầy trò đậm đà hơn ở các quốc gia Tây Phương khác.
Khoảng hai tuần lễ trước kỳ thi cuối (Final Exam), nhà trường yêu cầu các giáo sư dậy tất cả các ngành năm thứ tư nộp phiếu điểm sớm để họ biết sinh viên nào sẽ tốt nghiệp. Hai tuần cuối cũng là thời gian bận rộn cho tôi, phải vào trường tối thứ Hai, Tư, Sáu dự buổi sát hạch “Nghiên Cứu” (Senior Projects) các sinh viên năm thứ tư ban Information Technology (Kỹ Thuật Thông Tin). Các sinh viên năm cuối phải chọn một đề tài nào đó mà mình hiểu biết nhiều nhất, ưng ý nhất sau đó tìm thêm tài liệu để viết bài theo khuôn mẫu đã định sẵn. Ngoài ra với nền khoa học tân tiến ngày nay, các sinh viên phải soạn thêm một bài tóm lược với hình ảnh để phóng lên màn ảnh trong phần thuyết trình (Power Point).
Những buổi sinh viên thuyết trình có sự hiện diện của các vị giáo sư ở cả hai nơi, American University in Bosnia và State University of New York (SUNY Canton), nên bắt đầu lúc 6:00 giờ chiều ở Bosnia cho phù hợp với giờ giấc ở New York. Tôi phải có mặt trước 15 phút để chuẩn bị cũng như để cho nhân viên ban kỹ thuật thiết lập hệ thống “Liên Lạc Viễn Thông Hình Ảnh” (Video Conferencing). Vào trong phòng, tôi chới với không dè đông người, các sinh viên mời thân nhân, bạn bè đến tham dự, có người đem theo bó hoa để tặng, ngoài ra có thêm vài sinh viên năm thứ ba cũng vào ngồi xem để chuẩn bị cho năm học sắp tới.
Qua hình ảnh video conferencing tôi thấy bên New York có ba vị giáo sư, họ ngồi rải rác trong một phòng học nhỏ, loại phòng học này được trang bị hệ thống Tele-conferencing để giảng huấn, rất thông dụng trong các quốc gia Ả Rập trong vùng Trung Đông, con trai, con gái có phòng học riêng... Đám con gái học “ké” qua hệ thống Tele-conferencing.
Ban “Trợ Huấn” (Academic Affair) có hai người đại diện, họ làm nhiệm vụ giới thiệu, điều khiển chương trình vì có nhiều phụ huynh không biết tiếng Anh. Mỗi sinh viên có 30 phút thuyết trình, sau đó là phần trả lời các câu hỏi. Ba sinh viên thuyết trình hôm đó đều được “thông qua” (Pass) nhưng rất chán (boring) không có gì là xuất sắc. Sau khi buổi sát hạch chấm dứt, có sinh viên được tặng hoa, chụp ảnh lưu niệm với gia đình, bạn bè rồi ra về. Tôi phải ngồi lại thêm chốc lát, viết lời phê bình và “ký giấy tờ”. Như đã nói ở trên, Bosnia rất phức tạp vấn đề hành chánh, luật pháp, tôi phải ký tên vào học bạ sinh viên và nhiều thứ giấy tờ khác...
Sáng hôm sau trong lớp năm thứ tư, tôi nêu lên những khuyết điểm trong phần thuyết trình, hướng dẫn thêm vài điều. Kết qủa những lần sinh viên thuyết trình sau đó rất tốt, chỉ một sinh viên bị loại vì tài liệu nghiên cứu có nhiều thiếu xót. Các sinh viên năm thứ tư ban Kỹ Thuật Thông Tin (IT - Information Technology) niên khóa 2011 có tất cả 18 người, ba người không được tốt nghiệp, phải học lại những lớp (course) bị rớt năm sau.
Sau buổi học cuối cùng, mấy sinh viên năm thứ ba (IT) mời tôi đứng chụp hình với cả nhóm. Dậy học ngành Computer, Information Technology ít nữ sinh, đặc biệt năm thứ ba chỉ có một cô nên đám nam sinh viên rất “quậy”, tôi gọi là “Băng 3C” (“3C Gang”, giống như bâc trung học ở VN trước năm 1975 có ban A, B, C...). Sau đó kéo tôi xuống dưới tầng ngầm (basement) có phòng giải trí, bàn billard, quán cà phê, mấy thầy trò ngồi uống cà phê, tán dóc. Thường những lần “tâm sự”, họ thường hỏi tôi về chuyện học hành, trình độ kỹ thuật, công ăn việc làm ở Hoa Kỳ. Mặc dầu quậy nhưng tất cả vẫn trọng ông thầy, đó cũng là điểm “dễ thương” trong thời gian dậy học ở Bosnia.
Trong tuần lễ thi cuối khóa, mấy vị giáo sư Hoa Kỳ làm xong sớm (cho thi sớm) đã rủ nhau thuê xe đi du lịch. mấy quốc gia vùng Balkan: Slovenia, Croatia, Serbia, Bosnia, Montenegro, Albania, Macedonia rất nhỏ, chỉ cần đi xe và vấn đề qua lại biên giới giữa các quốc gia rất dễ dàng... chỉ cần đem theo ít tiền Euro. Các quốc gia ở Âu châu không dùng tiền American Dollar, tuy nhiên vào ngân hàng đổi dễ dàng.
Vẫn còn nhiều thì giờ, hai anh học trò ở Lukavac cách Tuzla khoảng 40 cây số, lái xe đón tôi đi thăm thành phố Lukavac của họ. Bên Âu châu nhất là vùng Balkan có rất nhiều làng nhỏ rất yên bình, thơ mộng. Hai anh học trò lái xe đưa tôi đi ngang qua khu có những ngôi biệt thự xa xưa xây bằng đá núi, hai bên đường là hàng cây cổ thụ rợp bóng mát. Chúng tôi ra một hồ nước lớn, rất đẹp, bờ hồ phiá bên kia là chân của một rặng núi. Có nhiều quán ăn dọc theo bờ hồ, mấy thầy trò vào một tiệm ăn lớn hai tầng có kiến trúc thiên nhiên, xây bằng gỗ mái lợp tranh. Chúng tôi chọn một bàn ngồi ở ngoài nhìn ra hồ. Trên mặt hồ có nhiều nhà nổi (pontoon), thuyền tam bản, nhưng ở trên xây như một căn nhà nhỏ, mấy anh sinh viên nói rằng người dân ở Lukavac cuối tuần câu cá, picnic trên những căn nhà nổi đó. Họ cho biết thêm, đến mùa hè có những người đi du lịch từ Đức hay các quốc gia khác đến câu cá, và cá trong hồ rất lớn.
Một lần khác tôi hẹn với ba anh học trò ăn trưa trong một tiệm ăn gần khu thương mại Omega (Mall). Khu này rất đông sinh viên thuộc trường đại học University of Bosnia in Tuzla, nhiều chung cư, cửa tiệm sầm uất, người đi lại trên đường rất đông. Ăn uống xong xuôi vừa bước ra đường gặp một anh sinh viên khác cũng trong lớp 3C, đang dạo phố. Trong lớp, Rijad là tay vô địch đánh billard, hèn chi tay “thổ công” này kiếm được một chỗ đậu xe ngon lành ngay trước cửa tiệm ăn, trong khu phố đông người. Được biết mấy anh học trò định đưa tôi đi thăm phố trước khi quay trở về Hoa Kỳ, Rijad mời tôi lên xe rồi mấy anh kia chạy theo sau trên hai chiếc xe khác.
Cả hai thành phố lớn ở Bosnia tôi đã đi thăm, Sarajevo và Tuzla nằm trong thung lũng, xung quanh là những rặng núi. Rijad lái xe trên một con đường nhỏ hẹp đủ rộng cho hai xe chạy ngược chiều, quanh co lên dốc. Dọc theo hai bên đường có nhà cửa rải rác, trong khuôn khổ thành phố Tuzla. Chúng tôi lên đến đỉnh một ngọn đồi nhìn xuống thành phố Tuzla, tôi trông thấy ngọn tháp cao của mấy ngôi đền Hồi giáo (Mosque), nhận ra khu phố cổ Centar có công trường rộng và một ngôi đền Hồi giáo nhỏ, cổ xưa. Một anh học trò cho biết, nhìn về hướng đông, còn một phần nữa của thành phố nhưng bị một chân núi trải dài ra che khuất.
Mấy thầy trò chụp vài tấm ảnh kỷ niệm, rồi lên xe đi tiếp. Lần này đến phiên “thổ công” Darko dẫn đường. Ba chiếc xe đổ dốc theo đường khác chạy ra phố chính, rẽ về hướng tây. Chạy đến gần cuối phố, ba chiếc xe lên dốc, theo con đường quanh co như vào một cánh rừng. Lần “lên núi” này, ít thấy nhà cửa vì không gần trung tâm thành phố, cây cối rất rậm rạp. Chúng tôi đậu xe sát vào bìa rừng, đang ở lưng chừng một ngọn đồi. Vừa bước ra khỏi xe một anh học trò đã chỉ cho tôi xem một tổ chim trên một cành cây, nhìn thấy cả mẹ lẫn con (cây mọc từ dưới thung lũng nên tổ chim chỉ ngang với mặt đường nơi chúng tôi đang đứng).
Từ chỗ đậu xe nhìn lên là một “tiệm ăn” lộ thiên, có mấy bàn nhỏ, mấy ông bà già đang ngồi uống nước. Chúng tôi sáu người ngồi dưới bóng mát một cây cao lớn, giữa cánh rừng trên một ngọn đồi, tiếng chim hót líu lo khắp nơi. Lần này tôi được uống café Bosnia, đa số các quán cà phê bán cà phê Capucchino hoặc Expresso chứ không có cà phê truyền thống Bosnia. Người bồi bàn là một ông lớn tuổi có lẽ chủ nhà, bê ra mỗi người một “bộ cà phê” bằng đồng, gồm có một cái khay, bình nhỏ bên trong bỏ cà phê trong nước sôi và một tách nhỏ. Khách đợi cho bã cà phê lắng xuống đáy rồi rót cà phê vào tách nhỏ, cho đường vào uống... uống hết tách lại rót café từ bình con vào tách. Đúng ra đó là kiểu cà phê Việt Nam nhưng họ không dùng phin (filter). Tôi thích “bộ uống cà phê” tất cả đều làm bằng đồng, trông có vẻ cổ kính từ thời Đế Quốc Ottoman cai trị vùng Balkan. Mấy anh học trò trả lời đúng, uống cà phê theo kiểu Turkey (Ottoman), cho đến bây giờ trong khu phố cổ Sarajevo (Bascarsija), họ vẫn làm những đồ dùng bằng đồng như thời xa xưa.
Có lẽ nhiệm vụ cuối cùng cho các vị giáo sư là dự lễ tốt nghiệp được tổ chức trong Trung Tâm Văn Hóa Bosnia ở Sarajevo hôm 8 tháng Sáu, 2011 (Bosanski Kulturni Centar. Thành phố lớn nào cũng có một Trung Tâm Văn Hóa). Tôi rất thích thủ đô Sarajevo được thế giới biết đến là một thành phố “đa văn hóa”, một Jurusalem thứ hai ở Âu châu nơi hội tụ đủ các tôn giáo lớn, Hồi giáo (Islamic), Công giáo (Catholic), Orthodox (Catholic bảo thủ, như bên Nga), Tin Lành (Christian) và cả đạo Do Thái (Judaism). Theo sự hiểu biết của tôi, người Hồi giáo Bosnia hiền hòa, cởi mở, rất ít các bà các cô quấn khăn đi ra đường, họ quấn khăn mầu sắc như một “kiểu” (thời trang, fashion). Người Bosnia cũng không “căm thù” người Do Thái, tôi thấy nhiều Synagore (nhà thờ Do Thái) trong thành phố, có bức tượng khắc chữ Hebrew ghi lại dấu vết người Do Thái xa xưa đã đến định cư ở Sarajevo từ ngàn năm trước.
Vào bên trong hội trường, giáo sư được cho biết sẽ phải làm gì trong buổi lễ tốt nghiệp, sau đó tự do dạo phố cho đến 5 giờ chiều tập họp chuẩn bị cho buổi lễ. Các học trò được người khác hướng dẫn riêng rồi cũng được đi chơi cho đến chiều.
Lần viếng thăm Sarajevo này tôi có quá nhiều thì giờ. Trước hết đi theo Chris Nguyễn (người Việt ở San José, dậy môn Tài Chánh) và Amin Jusic (người Bosnia, dây môn Luật) đưa đi ăn trưa. Trung Tâm Văn Hóa nằm ngay phố chính Sarajevo xung quanh có nhiều tiệm ăn, nhưng hai người bạn đồng nghiệp chiều tôi, đưa đến khu phố cổ Bascarsija, cùng trên đường đi bộ mất khoảng 15 phút. Trên đường đi, chúng tôi đi ngang qua một nơi đang đào xới có những bức tường đá cổ hiện ra rõ ràng (ngay trên phố chính), Jusic cho biết, họ mới tìm ta (ban khảo cổ) di tích từ thời Đế Quốc La Mã cai trị đã hơn 1000 năm, các di tich Ottoman (khu Bascarsija) mới được hơn 500 năm.
Khu phố cổ Sarajevo rất đông du khách ngoại quốc, có người đã ghé nhiều lần đi đứng rất tự nhiên, quen thuộc ngã ngách, người khác dừng lại nơi có sơ đồ khu phố cổ, đọc bảng chỉ dẫn. Sau khi ăn trưa, Chris và Jusic muốn đến building Unitech nơi trường American University thuê một tầng lầu, tôi cũng đi theo vì trong building có nhiều văn phòng thương mại, tiệm ăn và ngân hàng, nhân tiện tôi sẽ rút tiền đổi ra Dollar để chuẩn bị trở về Hoa Kỳ.
Vào bên trong mới biết đủ mặt “anh tài”, Steve (dậy Lịch Sử - History) đang ngồi chờ cắt tóc “cho đẹp lão” để dự lễ tốt nghiệp. Bước vào ngân hàng Raffeisen, tôi đụng thêm hai “trự” nữa cũng đang “âm mưu” đổi tiền, David (dậy Toán), Malcom (dậy Thương Mại). Xong việc, hai ông này kéo tôi đi tìm một quán giải khát. Bọn tôi tìm được một bàn trống trong một công trường (square), ở giữa là những sạp bán hàng nhỏ rất sạch sẽ, xung quanh là những dẫy bàn ghế, chỗ nghỉ chân ăn uống có dù che mát. Ngồi uống nước ở đây tha hồ nhìn ngắm thiên hạ, khách nhàn du dạo phố, mua xắm.
Đúng 5 giờ chiều, mọi người cả thấy lẫn trò mặc quần áo dự lễ chờ người trong ban tổ chức hướng dẫn. Đám học trò ban Kỹ Thuật Thông Tin (IT) mời tôi chụp ảnh lưu niệm, đó cũng là kỷ niệm, dường như chỉ mình tôi được cả lớp mời chụp ảnh. Các họ trò được điểm danh xếp thứ tự theo từng ban (phân khoa), xếp thành hai hàng dài dựa theo hai bên vách tường hội trường. Đám giáo sư cũng chia đôi, đi theo sau hai ông viện trưởng. Lúc đó bên trong hội trường nơi trình diễn văn hóa, ca nhạc, kịch nghệ..., thân nhân, bạn bè sinh viên và khách tham dự đã vào ngồi trước. Các chuyên viên kỹ thuật nhà trường, đài truyền hình cũng đã vào, sắp xếp dàn đèn, máy quay phim (video) của họ.
Đúng giờ, hai nhân viên nhà trường hướng dẫn hai hàng giáo sư, sinh viên đi hai cửa bên hông lên tầng trên, rồi dừng lại đứng chờ ngoài cửa. Hai hàng người đợi cho tiếng nhạc trổi lên mới bước vào bên trong (ở tầng trên), đi dọc theo hai bên hành lang đến cuối hội trường, trước tiếng vỗ tay của thân nhân bạn bè. Sau đó, hai hàng người đi nhập vào nhau xuống những bậc thang nơi cuối hậu trường, rồi lại tách ra đi dọc theo hai bên hông hội trường tiến lên phiá trước. Các vị giáo sư tiếp tục bước lên sân khấu, ngồi vào ghế, các học trò được nhân viên sắp xếp cho ngồi vào mấy hàng ghế đầu hai bên hội trường.
Buổi lễ kéo dài khoảng một tiếng rưỡi đồng hồ, trong số 15 sinh viên ban Kỹ Thuật Thông Tin tốt nghiệp, có 5 người tốt nghiệp hạng danh dự, trong đó Almin Vehabobic tốt nghiệp thủ khoa làm tôi “mát ruột”. Sau đó bọn tôi kéo nhau đi tìm một quán ngồi uống bia, đợi xe đến đón đưa trở về Tuzla... Đó cũng là lần chia tay giữa bạn bè, thầy trò.
American University in Bosnia
College of Information Technology
Tuzla, June 10th 2011
vđh
No comments:
Post a Comment